باغ شازده - شهر ماهان - استان کرمان

باغ شازده - شهر ماهان - استان کرمان

باغ شاهزاده ماهان کرمان یکی از نمونه باغ تخت‌های ایرانی است که از شرایط مساعد طبیعی ممتازترین بهره برداری را نموده است. باغ شاهزاده، ماهان در عصر قاجار در دوران یازده ساله فرمانفرمایی عبدالحمید میرزا ناصرالدوله (١٢٩٨ ه . ق تا ١٣٠٩ ه. ق) احداث گردید  که با مرگ وی ساخت باغ ناتمام ماند. محل استقرار این باغ در نزدیکی مقبره «شاه نعمت الله ولی» در دامنه ارتفاعات جوپار است.

وجود خاک حاصلخیز، آفتاب لازم، وزش باد ملایم و نسیم و بالاخره دسترسی به آب (قنات تیگران) امکان ایجاد باغی در آن مقیاس را در گستره‌ای خشک و بی آب و علف، معجزه گونه فراهم ساخته است.

باغ تخت شاهزاده در دامنه ارتفاعات جوپار به مساحت٥/٥ هکتار با شکلی مستطیلی با شیبی حدود ٦/٤% شکل گرفته و حصاری بلند آن را از جو نامساعد اطراف جدا می‌سازد.

آب منبع حیات بخش این باغ از بخش فوقانی باغ داخل می‌گردد. محورهای اصلی و فرعی و تخت‌های مسطح در نظر ویژه‌ای آبیاری شده و سبز انبوه و کم نظیری را در چارچوب طرح باغ به وجود آورده است.

نهر آبی که وارد باغ می‌گردد در جهت طولی باغ به گونه‌ای توزیع می ‌گردد که علاوه بر آبیاری کرت‌ها و مسیرها با استفاده از شیب تند زمین که شرایط اولیه باغ تخت‌های است  بر روی محور اصلی و میانی باغ به صورت نهری وسیع، آبشره‌ها و آبشارها به عنصر اصلی کیفیت بخش باغ  بدل می‌گردد.

در دو انتهای محور اصلی، یعنی در برابر اولین تخت که بنای اصلی روی آن قرار دارد و ورودی باغ، برابر سر در خانه، دو استخر طراحی گردیده  که سطح وسیع آب، صدا و جهش آب و فواره‌ های آنها به مطبوعیت باغ می‌افزاید.

بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلی یعنی سکونتگاه دائمی ‌و یا فصلی مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سر در خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا گردیده است. طبقه فوقانی دارای اطاق هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده‌اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. ورودی های فرعی باغ  نیز در دو ضلع طولی پیش بینی شده‌اند. طرح اندازی باغ شازده از چشم اندازهای باغ  که از ویژگی های اصلی باغ  تخت‌ها می‌باشد به بهترین وجه استفاده نموده است. دید روهای ممتد در جهت طولی باغ از کوشک اصلی به سایر قسمت‌های باغ و بالعکس از سردر خانه غنای خاصی به زندگی در باغ می‌دهد. مناظر بیرونی باغ که از داخل و یا از بیرون باغ قابل رؤیت هستند، در نمایش تضاد دو کیفیت زیست محیطی  باغ و خارج باغ از نمونه‌های کم نظیر و منحصر به فرد باغ شازده می‌باشد.

نظم درختکاری، انتخاب مناسب گیاهان در ایجاد سایه و یا رنگ آمیزی متناسب در فصل های مختلف باغ ارزش های استثنایی ای را برای آن تعریف می‌کند.

باغ شازده ماهان در اوج والایی و شادابی کیفیت‌های طبیعی و مصنوعی خود به خاطر دگرگونی شرایط سیاسی و اجتماعی دوران،  برای مدتی طولانی خالی از سکنه و متروک ماند و دچار آسیب های فراوانی گردید. خرابی های وارد شده کلیه قسمت‌های باغ را در بر می‌گیرد.

ویرانی‌ها شامل ویرانی بناهای اصلی و همچنین محوطه باز باغ می‌گردد. یعنی باغ سازی و عناصر اصلی شکل دهنده باغ نیز (آبراه‌ها، استخرها، پیاده راه‌ها و بالأخره طبیعت گیاهی باغ  نظیر درختان، کرت‌ها، بسترهای گلکاری) از این گزند در امان نمی‌مانند.

باغ یک بار در سال ١٣٥٧ خورشیدی مرمت گردید. همچنین در زلزله سال ١٣٦٠ آسیب هایی دید که مرمت شد.

این باغ به دلیل ویژگی ها و جذابیت‌های تاریخی و ارزش های فضایی که دارد به عنوان یکی از نمونه باغ تخت‌های ایرانی مورد توجه دوستداران باغ ایرانی است. علاوه بر این باغ به عنوان فضایی تفرجگاهی، پذیرای عده زیادی است که برای گذران اوقات فراغت از مناطق اطراف به آنجا رفته و ساعاتی را در آن می‌گذرانند.

باغ شاهزاده ماهان با مختصات جغرافیایی٣٠ درجه و ٤ دقیقه عرض شمالی و ٥٧ درجه و ١٧ دقیقه طول شرقی می‌باشد.

ارتفاع این منطقه از سطح دریای آزاد ١٨٥٠ متر است. با توجه به این که باغ شاهزاده در دامنه کوه جوپار قرار گرفته ، از ارتفاع ٢٠٠٠ متر از سطح دریای آزاد برخوردار است.

این باغ  در فاصله ٣٥ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و در فاصله  شش کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده کرمان ـ بم در نزدیکی ارتفاعات جوپار بنا گردیده است.

واقع شدن منطقه در مسیر عبوری کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم از عواملی است که این محل را برای احداث یک باغ اشرافی مناسب می‌ ساخته است. باغ شاهزاده به گونه‌ای استقرار یافته که حداکثر استفاده از مناظر بدیع داخلی را به صورت زیر امکان پذیر می‌سازد: در بدو ورود ، به ویژه در طبقه فوقانی سردرخانه به غیر از دیدها و مناظر بیرونی باغ، منظره چهارباغ و در جهت عکس آن منظره کوه را امکان پذیر می‌سازد. این مناظر عمده یعنی رؤیت حرکت آب، حوض ها و آبشارها هرکدام به نوبه خود تأکیدی بر محورهای عمود بر محور اصلی دارند و توأم با نظام گیاهی مناظر بدیع داخلی را ارائه می‌دهند.

باغ در بستر کویر در میان ارتفاعات جوپار و بلوار شکل گرفته است. کوه‌های پر برف جوپار منظر زیبایی در محور اصلی باغ ارایه می‌دهند که ویژگی خاص این منطقه است.