ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
28 | 29 | 30 | 31 |
کشف لوله کشی باستانی در منطقه سد سیمره در شهرستان بدره - استان ایلام
مطالعات
باستانشناسی در پشت سد سیمره، جایی که تعداد بیشماری محوطه های باستانی
بر اثر آبگیری سد سیمره در حال غرق شدن هستند، دوباره آغاز شدهاست.
محوطه
باستانی "فراش" یکی از این محوطهها است که باستانشناسان در آن موفق به
کشف خارقالعادهای از یک سیستم آبرسانی ۵ هزار ساله شدند. سیستمی که با
استفاده از لولههای سفالی در هم تنیده شده به وجود آمدهاست.
باکاوشهای
باستانشناسی نجات بخشی در محدوده آبگیری سد سیمره توسط پژوهشکده
باستانشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری و با همکاری
وزارت نیرو به انجام رسیدهاست.هرچند با آبگیری سد، بخش زیادی از مطالعات
باستانشناسی پس از ثبت و مستندنگاری به زیرآب رفته است،
محوطه باستانی فراش در کنار رودخانه سیمره و در ساحل شرقی آن، جایی که مرز استان لرستان آغاز شده، قرار دارد.
لیلی
نیاکان، سرپرست هیات باستان شناسی در محوطه باستانی فراش، درباره این
کشف میگوید: در فصل گذشته قطعاتی سفالی از شیای نامشخص پیدا شد؛ با بالا
آمدن تراز آب و سپس با پایین رفتن دوباره آن، بقایایی از تنبوشههای سفالی
در کنار کارگاه فصل اول نمایان و ادامه کاوش منجر به کشف بقایای یک سیستم
آبرسانی، متعلق به 5 هزار سال قبل شد.
بخشی از این این تنبوشهها
متعلق به سیستم آبرسانی باستانی است که کار انتقال آب را از مسیری به مسیر
دیگر انجام میداد وبخشی دیگر با استفاده از مصالح محلی حفاظت و در بافت
اصلی خود قرار گرفتهاست.
گفته میشود؛ مشابه چنین سیستمی پیشتر در
محوطه باستانی چغامیش در خوزستان به دست آمده است. بر اساس مطالعات انجام
گرفته قدمت این تنبوشهها را میتوان متعلق به حدود هزاره سوم قبل از میلاد
یعنی 5 هزار سال قبل تخمین زد.
با بالا آمدن آب این کارگاههای
جدید حفاری نیز، به زیر آب رفتند؛ اما هیات باستانشناسی موفق شد پیش از
غرق شدن بخشهای کشف شده از سیستم آبرسانی، روی تنبوشههای سفالی را به طور
کامل پوشانده و حفاظت کند، تا پس از پایان عمر سد سیمره، باستانشناسان
آینده بتوانند مطالعات بیشتر روی یافتههای بدستآمده انجام دهند.
هیات
باستانشناسی فراش به منظور کشف سرچشمه انتقال آب در مسیر یافت شده، کاوش
باستانشناسی را با استفاده از ایجاد گمانههای کوچک ادامه دادند. این
آبراهه دستکند به طور کامل روی پشته طبیعی کوه ساخته شده است.
البته
کارکاوش به همینجا ختم نشد و چند گمانه دیگر نیز برای کشف مسیر
تنبوشهها زده شد و کاوش برای یافتن ادامه مسیر این شبکه آبرسانی همچنان
ادامه دارد.
مشخصات لولههای سفالی این تنپوشهها یا همان لولههای
آبرسانی سفالی با توجه به بقایای آثار به دست آمده به نظر میرسد در همین
منطقه تولید و پخته شدهاند. تعداد زیادی سفالهای لولهای شکل، ساخته شده
که در ابعادی کمی کمتر از یک متر در هم تنیده شدهاند. زمانی که آنها را
یافتیم همچنان در هم قرار گرفته و متصل بودند.
نکته جالب آن است که دو نوع تنبوشه متفاوت در این محوطه باستانی وجود دارد که به نظر میرسد کار تقسم آب را برعهده داشتند.
بیش
از نیز 7 هیات باستانشناسی، مطالعات خود را در محدوده آبگیری سد سیمره
انجام دادهاند که با آبگیری این سد، تعداد زیادی از محوطههای باستانی به
زیر آب رفته و همچنان نیز این روند ادامه دارد.
**
ایرانیان، نخستین کسانی که لولهکشی آب داشتهاند!
یکی
از دستاوردهای ارزشمند ساسانیان در زمینه فناوری که حتی امروز نیز تحسین
برانگیز است، « لوله کشی آب شهری و کشاورزی» بوده است که شاید برای نخستین
بار در جهان پدید آمده باشد.
از آنچه که از دوران ساسانیان به جا
مانده است؛ می توان به خوبی دریافت که در این دوران توجه ویژهای به
آبرسانی کشاورزی و شهری شده است، این در حالی است که متاسفانه کارهای مهم
پژوهشی در نشان دادن پیشرفتهای دوران ساسانیان انجام نشده است؛ یکی از
دستاوردهای ارزشمند ساسانیان در زمینه فناوری که حتی امروز نیز تحسین
برانگیز است، « لوله کشی آب شهری و کشاورزی» بوده است که شاید برای نخستین
بار در جهان پدید آمده باشد.
ایرانیان از گذشتههای دور از لوله کشی
آب آشامیدنی بهرهمند بودهاند؛ با این سیستم لوله کشی، آب آشامیدنی به
درون خانهها آورده میشد. باید اذعان داشت که لوله کشی آب در دوران
ساسانیان بر پایه یافتههای بسیار پیشرفته دانش آن روز انجام می شده است
مردم در دوران ساسانیان با این فناوری، چشمههایی که در پایین شهر قرار
داشته اند را لایروبی کرده و با ایجاد حفره، آن را با ساروج اندود
میکردهاند و درست همانگونه که امروزه با لولههای فلزی انجام میشود، آب
چشمهها را به سمت شهر میآوردهاند؛ آنگاه به جای اتصالها و یا جوشکاری
امروزی برای چسباندن لولهها به هم، روش اتصال لولههای سفالی از راه ساخت
جفتی نر و ماده انجام میگرفته است.
آنها پس از اتصال تنبوشههای نر و
ماده، دور آنها را با ساروج که مادهای ساخته شده از آهک، گچ، سفید تخم مرغ
و چیزهای دیگر بود، می پوشاندند.
این کوزههای سفالی به شکل
ویژهای اتصال یافتهاند؛ جالب اینکه چون در بعضی مکان ها خانهها در
بلندی جای داشتند، لولهکشی ستایش انگیزی به شکل مارپیچ انجام گرفته که
برپایه دانش مهندسی پیشرفتهای بوده است؛ این لوله کشی به گونهای بوده تا
از لحاظ آسایش و دسترسی به آب هیچ گونه دشواری نباشد.
در این نوع
لوله کشی هنگام برداشت از آب بهجای استفاده از شیر و فلکههای امروزی یک
ابزار چوبی بهکار برده میشد که مانند چوب پنبه بکار گرفته شده در
بطریهای امروزی بوده است.
نمونه شگفت انگیزی که نشان دهنده لوله
کشی کوزهای برای آبیاری کشاورزی، در روستای پیروزآباد اسلام آباد غرب است،
در واقع فناوری بکار رفته در دوران ساسانیان را به تصویر می کشد و این
واقعیت را نشان می دهد که بی گمان، دوران فرمانروایی حدود چهار صد ساله این
خاندان ایران، سرآمد پیشرفت کشاورزی در دوران باستان بوده است.
موضوع بسیار مهمی که باید یادآور شد، این است که تلاش برای رسیدن به چنین
فناوری آبرسانی به جهت نیاز فراوان به آب بوده است؛ این نکته با توجه به
اینکه سرزمین های ساسانی به هیچ وجه با کمبود آب مواجه نبودهاند جای بسی
تامل دارد.