کاخ زیبای سعد آباد - استان تهران

کاخ زیبای سعد آباد - استان تهران

در کوهپایه های توچال و دره سرسبز دربند، مجموع یک میلیون و یکصد هزار متر مربعی قرار دارد که به دلیل زیبایی و طراوتی که در آن وجود دارد به نام سعدآباد یا محل سعادت و خوشبختی نام گرفته است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تصویب یک لایحه قانونی، کاخ سعد آباد و نیاوران برای آماده سازی کاخ جهت بازدید مردم در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار گرفت. در ازای مجموعه سعد آباد که در شمال غربی تجریش واقع شده، از شمال به جنوب در امتداد رودخانه دربند امتداد دارد و این رودخانه از شمال وارد محوطه کاخ شده و از دیواره جنوبی آن خارج می شود این مکان امروزه با مجموعه هیجده کاخ بزرگ و کوچک از دوره های قاجار و پهلوی، یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مجموعه موزه های ایران است.پس از کودتای 1299، این عمارت توسط رضاخان، از ابوالفتح سردار اعظم به مبلغ 400 هزار تومان خریداری شد. در آن روزگار منطقه سعد آباد به عنوان منطقه ییلاقی اطراف شهر بوده و مانند امروز در شهر تهران ادغام نشده بوده است. نخستین بنایی که در این دوره در آن ساخته شد؛ کاخ سبز یا اقامتگاه رضا شاه بود.مجموعه کاخ های سعدآباد عبارتند از: کاخ احمد شاهی، کاخ شهوند (کاخ موزه سبز فعلی)، کاخ سفید (کاخ موزه ملت)، کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی سابق که در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری است)، دفتر وزیر دربار شاهنشاهی یا کاخ سیاه (موزه هنرهای زیبا)، کاخ شمس پهلوی (موزه مردم شناسی)، کاخ اشرف پهلوی (موزه ظروف سابق)، کاخ ملکه مادر (ساختمان جمهور)، کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)، کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا (مرکز آموزش)، کاخ شهرام پسر اشرف پهلوی (موزه نظامی)، کاخ فریده دیبا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)، ساختمان محل سکونت عصمت دولتشاهی همسر رضاشاه پهلوی (موزه فرشچیان) کاخ های قدیم و جدید رضا پهلوی (موزه بهزاد و دفینه)، کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه (موزه خط و کتابت میرعماد)، کاخ لیلا (موزه آبکار) و دفتر رئیس تشریفات کاخ (موزه آب).این کاخ در میدان دربند واقع شده و در تمام ایام هفته به غیر از ایام رسمی سوگواری قابل بازدید است.

ارگ کریم خان زند - شهرستان شیراز - استان فارس

ارگ کریم خان زند - شهرستان شیراز - استان فارس

ارگ کریمخانی قصر سلطنتی و اندرونی کریم خان زند (م. 1193) حاکم شیراز بوده است که در سال 1180 ه.ق به دستور وی ساخته شد و در حال حاضر در شمال شرقی شیراز، در حوالی میدان شهدا واقع شده است.

کریم خان زند برای ساختن قصر خود ماهرترین سنگ تراشان، معماران و هنرمندان آن عصر را به شیراز دعوت کرد و بهترین نوع مصالح را از شهرها و کشورهای مختلف خریداری نمود و در اختیار کارگران قرار داد. در مدت زمان کوتاهی بنای ارگ ساخته شد.

میدان کریم خانی به عنوان تأسیسات و ارسن شهری شامل سه بخش می شد:

1. بخش سیاسی که شامل عمارت کلاه فرنگی و دیوانخانه بود.

2. بخش اقتصادی که شامل بازار وکیل می شد.

3. بخش نظامی که شامل میدان مشق می شد.

در این میدان، ارگ به عنوان خانه پادشاه و هسته اصلی میدان عمل می کرد. درساختن ارگ، معماری نظامی و معماری مسکونی هر دو با هم به کار رفته است چرا که ارگ خانه پادشاه می بود و باید از ضریب امنیتی بالایی برخوردار باشد. بنابراین دیواره های بیرونی  که همانند دیوارهای یک قلعه نظامی است، بسیار مرتفع است.دیواره بنا در پایین 3 متر ضخامت دارد و به صورت مخروط ناقص بالا رفته و ضخامت آن در بالا به 2.8 متر می رسد. و در قسمت بالا دیوارکی جانپناه دارد که محل استقرار سربازان بوده، تیرکش هایی نیز در این دیوار تعبیه شده که برخی کوچک هستند و حالت مورب دارند که محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده و دیگر سوراخ های بزرگتری که برای راندن دشمن بوده است. هشتی ورودی آن فضای بزرگی است که یک در به باره بند (اصطبل) داشته و در حال حاضر مکان فروش بلیط است و در مقابل دری دارد که به پشت بام می رفته. همچنین در داخل هشتی چند طاق نما برای نشستن وجود دارد. هشتی ارگ نسبت به هشتی دیگر خانه ها تزیینات کمتری دارد. در قسمت باره بند اتاق هایی مخصوص سر مهتر وجود داشته که هم اینک ویران شده است. این مکان در زمان پهلوی به عنوان زندان زنان مورد استفاده قرار گرفت، در وسط آن ساختمانی احداث شده بود که به هنگام مرمت ویران شد.

4. حیاط خلوت در پای 4 برج وجود دارد که حالت خدماتی دارند، بجز یکی از آنها که به هشتی راه می یابد و در واقع باره بند بوده. این اطاق که .........؟ اتاق و دستشویی داشته، مخصوص خدمه بوده. برج ها دارای سه طبقه اندکی راه آنها از درون همین حیاط خلوت هاست. از داخل حیاط پلکانی به طبقه دوم می رود و از آنجا به وسیله یک رشته پلکان به طبقه سوم می روند یعنی از طبقه اول به طبقه دوم راهی وجود ندارد. در حمام داخل ارگ از طریق یکی از همین حیاط خلوت ها بوده که بعداً در دیگری از داخل خود حیاط ارگ به حمام گشوده می شود. این حمام همانند سایر حمام ها دارای سر بینه و گره خانه است. سر بینه آن نیز شامل یک رختکن و یک حوض چندضلعی در وسط می باشد که به وسیله آهکبری تزیین شده است. از آنجا نیز وارد برزخ سوم شده که یک راه به واجبی خانه و یک راه به تخت گرم خانه حمام دارد. در درون گرمخانه سر در خزینه وجود دارد. در زیر خزینه آب گرم تون حمام قرار گرفته است.

ارگ کریمخانی قلعه ای مستطیل شکل است که در هر یک از اضلاع آن برجی از آجر به ارتفاع 15 متر ساخته شده است. مابین اضلاع شمالی، جنوبی و غربی، ایوان بزرگی متشکل از یک تالار و 2 اتاق سه دری بزرگ قرار دارد.

در جلو هر سه ایوان مزبور دو ستون سنگی محکم به ارتفاع 8 الی 9 متر به چشم می خورد. همچنین طبق معماری دوران زندیه حوضی 4 گوش در جلو هر ایوان ساخته شده است که آب آنها از آب رکناباد تأمین می شده.

ضلع شرقی ارگ دیوار بلندی است که درب ورودی در وسط آن قرار دارد. بر بالای سردر ورودی صحنه ای از جنگ رستم و دیو سفید به وسیله کاشی های هفت رنگ لعابدار تصویر شده است.

حمام خصوصی پادشاه و راهرو و اتاق نگهبانان نیز در پشت همین دیوار ساخته شده اند. در جلو این ایوان نیز دو ستون چوبی قرار دارد و حوضی چهارگوش نیز در جلو ایوان خودنمایی می کند. مساحت حیاط قصر 12.8 × 93.6 متر است.

شالوده و دیوارهای ارگ از سنگ ساخته شده اند و برای ساختن بقیه بنا از خشت پخته استفاده شده است. تزیینات داخلی، شامل قاب ها، ازاره هایی از سنگ مرمر یزد و تبریز و آیینه های بزرگی از روسیه، ترکیه عثمانی و اروپاست. نقاشی قسمت های بالا و سقف اتاق ها با آب طلا و لاجورد و رنگ های گیاهی و معدنی رنگ آمیزی شده اند. نقش های اطاق ها اغلب گل و گیاه و به شکل ترنج و اسلیمی است. ارگ از نوع بناهای سه ایوانه است که ضلع ورودی آن به بخش خدماتی اختصاص دارد.

پس از منقرض شدن حکومت زندیه و روی کار آمدن سلسله قاجاریه ارگ به دارالحکومه تبدیل شد و مکانی برای استقرار یافتن والیان و حاکمان فارس گردید و تا اوایل سلطنت پهلوی نیز وضع به همین منوال بود. در زمان استانداری شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما (متولد 1236 ، متوفی 1318 ه.ش) به دستور وی کاشی کاری های ارگ ترمیم شد.

در واقع در زمان حکومت قاجاریه به دلیل خصومت قاجاریان با زندیان، نقاشی ها و کاشی کاری های زندیه کلنگی شدند و نقاشی ها و تزئینات قاجاریه جای آن را گرفتند. امروزه یکی از ارکان مرمت بناهای زندیه آن است که نقاشی ها و تزیینات آنها را از زیر نقاشی های قاجاریه بیرون آورده و به نمایش بگذارند.

در زمان سلطنت رضاخان پهلوی بین سال های 1320-1304 و بعد از آن ارگ به عنوان زندان بزرگ شهر در اختیار شهربانی قرار گرفت. در طول این مدت تمام آثار نقاشی و مقرنس کاری اتاق ها را با گچ پوشاندند و اکثر اتاق ها و تالارها به وسیله چندین دیوار به صورت سلول های کوچکی در آمد.

در سال 1350 ساختمان ارگ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و کار مرمت و بازسازی آن مورد توجه قرار گرفت. بازسازی بنا در سال 1356 آغاز شد. در بازسازی ارگ برای حفظ اصالت بنا دقت فراوانی شده و نقاشی های زیبای آن از زیر گچ کاری ها بیرون آمده است.

قلعه رودخان ( قلعه هزارپله ) - فومن - استان گیلان

قلعه رودخان ( قلعه هزارپله ) - فومن - استان گیلان

دژ قلعه رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه ای تاریخی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در استان گیلان است. برخی از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله عرب ها به ایران دانسته اند. این قلعه با ۲/۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار دارد. دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته است. فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵ کیلومتر و تا ماسوله 45  کیلومتر و تا شفت  ۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن 25 کیلومتر و تا ماکلوان تقریبا 35 کیلومتر و تا ماسوله 60 کیلومتر است.

در دوره سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه های مبارزاتی اسماعیلیان بوده است. بر روی کتیبه سر در ورودی قلعه که اکنون در موزه گنجینه رشت نگهداری می شود٬ درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیردباج بن امیر علاالدین اسحق تجدید بنا شده است. امیر حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیه پس اولین قدرت منطقه ای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی و قلعه رودخان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد؛ ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتا دستگیر و درتبریز اعدام شد.

این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودخانه ای با همین نام جاری است.