از
انجا که احتمال وجود شهر گمشده باستانی (هگمتانه) یا (اکباتان) مرکز حکومت
کشور ماد در تپه هگمتانه می رود از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار هست. قوم
ماد که از حدود اواسط قرن 8 قبل از میلاد قدرت سیاسی را در محدوده غربی
ایران به دست گرفته بود بنا به روایت تاریخ تا روی کار آمدن سلسه هخامنشیان
در حدود 520 قبل از میلاد بر سر قدرت باقی می ماند . در طول این مدت که دو
قرن طول می کشد پادشاهی چون دیاکو ( 675-728قبل از میلاد ) ، فری ورنیش (
653-675 قبل از میلاد ) ، کیاکسار ( 585-625 ق. م ) و ازدهاک ( 550 – 585
قبل از میلاد ) در این منطقه حکومت کردند .
معروفترین
و مهمترین پادشاه مادها کیاکسار بود که با کمک بابلیها توانست بر پادشاه
آشور (( سین شاریشکون – ساراک )) غلبه نموده و بعد از تصرف نینوا دولت آشور
را که در آن زمان بزرگترین قدرت منطقه محسوب می شد منقرض نماید .
برطبق
روایت هرودوت هاکیناوناسی مورخ یونانی ، بینانگذار سلسه ماد ، (( دیاکو ))
بوده و بنا به دستور وی شهر (( هگمتانه )) ( بمعنی محل تجمع ) احداث و به
صورت پایتخت کشور ماد در آمد. این شهر دارای عظمت و شکوه فراوان بوده و نه
تنها در دوره ماد بلکه در دوره هخامنشیان نیز به عنوان پایتخت ،آن هم
پایتخت تابستانی ، بعد از شهرهای شوش و تخت جمشید انتخاب شد .
اسکندر
مقدونی بعد از تصرف شهرهای اخیر الذکر شهر هگمتانه را نیز به تصرف خود
درآورد گویا در هنگام حضور وی در پایتخت مادها و هخامنشیان یکی از سرداران
معروف وی به نام هفایستیون فوت می کند.
وی
نیز دستور می دهد تا آرامگاه مجللی برای وی بسازند . هر چند تا کنون
آرامگاه وی در همدان کشف نشده ولی وجود یک شیر سنگی در میدان سنگ شیر همدان
نشانگر استفاده از این نوع مجسمه ها در مدخل آرامگاه سردار یونانی اسکندر
می باشد .
شهر
هگمتانه نه تنها در ادوار ماد و هخامنشی و سلوکی مورد توجه خاص بوده بلکه
در دوره های دیگر تاریخی ( پارتی ، ساسانی ) و نیز در ادوار اسلامی بنا به
نوشته های مورخین بیگانه و اسلامی به عنوان یکی از شهر های مهم ایران مطرح
بوده است .